سوال خوب پرسیدن هنر است. برای در بهتر هر مسئله، موضوع یا رویدادی باید حول آن مسئله سوال‌هایی را مطرح کنیم و بعد به‌دنبال پاسخ باشیم. سوال پرسیدن مثل هدف‌گذاری است؛ تا زمانی که شما ندانید به‌کجا می‌خواهید بروید صرفا حرکت می‌کنید و سردرگم می‌شوید و به جایی که می‌خواهید نمی‌رسید. اما اگر از خودتان بپرسید من کجا می‌خواهم بروم؟ بهترین و کم ترافیک‌ترین مسیر برای رسیدن به آنجا کجاست؟ آنوقت راحت‌تر حرکت می‌کنید و زودتر به مقصد می‌رسید.
معتقدم بسیاری از مسائل ما با پرسیدن سوالِ درست حل خواهد شد. از عبارت سوال درست استفاده کردم تا این موضوع را بیان کنم که سوال‌ها هم درست و غلط دارند، باید سوال درستی بپرسیم تا پاسخ درستی بگیریم.
موضوعی که قصد دارم در این نوشته به آن بپردازم این است که اگر با موضوع یا رویداد جدیدی رو‌به‌رو شویم و بخواهیم از آن سر در بیاوریم به چه سوال‌هایی باید پاسخ بدهیم؟ وقتی می‌خواهیم در اینترنت یا کتاب‌ها تحقیق کنیم به‌دنبال چه چیز‌هایی باید بگردیم؟ با جستجویی که در اینترنت کردم به سوال‌هایی رسیدم که قصد دارم در ادامه برای‌تان لیست کنم.
وقتی می‌خواهیم در مورد موضوع یا رویدادی تحقیق کنیم، چه سوالاتی باید بپرسیم تا همه جوانب آن را بررسی کرده باشیم؟
- موضوع یا رویداد چیست و چرا اهمیت دارد؟
- منابع اولیه اطلاعات درمورد این موضوع کدامند؟
- تاکنون چه تحقیقاتی در این زمینه انجام شده است؟
- این موضوع یا رویداد چگونه با موضوعات یا رویدادهای مشابه مرتبط است؟
- دیدگاه‌ها یا نظرات مختلف در مورد آن چیست؟
- تاریخچه آن چیست؟ دانستن چه زمینه تاریخی برای درک آن مورد نیاز است؟
- چگونه در طول زمان تکامل یافته است؟
- شکاف‌های بالقوه در پژوهش یا دانش موجود چیست؟
- روندها یا بحث‌های فعلی در این زمینه کدامند؟
- نقاط قوت و ضعف استدلال‌ها یا دیدگاه‌های مختلف در مورد این موضوع یا رویداد چیست؟
- محدودیت‌ها یا چالش‌ها در تحقیق در مورد این موضوع چیست؟
- حقایق کلیدی در مورد آن چیست؟
- راه‌حل‌ها یا توصیه‌های موجود برای پرداختن به‌این موضوع چیست؟
- مفاهیم و تعاریف کلیدی مرتبط با این موضوع چیست؟
- سوگیری ها یا مفروضات شخصی که ممکن است بر نحوه مطالعه یا درک این موضوع تأثیر بگذارد چیست؟
- علل یا عواملی که منجر به‌آن شده است کدامند؟
- عوامل فرهنگی یا اجتماعی که این موضوع را تحت تأثیر قرار می‌دهند کدامند؟
- عوامل اقتصادی، سیاسی یا محیطی که بر این موضوع تأثیر می‌گذارند کدامند؟
- عواقب یا پیامدهای بالقوه آن کدامند؟
- افراد یا گروه‌هایی که تحت‌تاثیر آن هستند چه کسانی هستند؟
- بازیگران اصلی درگیر در این موضوع چه کسانی هستند؟
- پیامدهای این موضوع برای جامعه یا گروه‌های خاص چیست؟ یا چگونه این موضوع یا رویداد بر ذینفعان یا گروه‌های مختلف تأثیر متفاوتی می‌گذارد؟
- ملاحظات اخلاقی درگیر کدامند؟
- پیامدهای بالقوه درازمدت موضوع یا رویداد چیست؟
- راه‌حل‌ها یا اقدامات بالقوه‌ای که می‌توان انجام داد چیست؟
این 25 سوال چیزی بود که من از جستجو در اینترنت به‌دست آوردم. حتما سوالات بیشتری وجود دارد که پاسخ دادن به آنها جزئیات بیشتری را می‌طلبد. موضوعی را در نظر بگیرید و سعی کنید بدون اینکه سوالی داشته باشید در مورد آن حرف بزنید. حالا به سوالات مطرح شده برگردید و سعی کنید در مورد موضوعی که در ذهن دارید به آنها پاسخ دهید. حتما کار خیلی آسان‌تر خواهد شد و اطلاعاتی که قبلا داشتید راحت‌تر فراخوانی خواهد شد. به مغزمان می‌گوییم برو بگرد و کمی اطلاعات در مورد فلان موضوع به ما بده. مغزمان گیج می‌شود و نمی‌داند کجا را بگردد. اما اگر بگوییم برو بگرد و ببین اطلاعاتی در مورد تاریخچه فلان موضوع داری؟ آنوقت مغز می‌داند کجا باید دنبالش بگردد.
به‌طور کلی باید سوال بپرسیم تا پاسخ دریافت کنیم. حتی زمانی که در حال مطالعه یک کتاب یا مقاله معمولی هستیم قبل از شروع باید از خودمان بپرسیم که از خواندن این مطلب می‌خواهیم به چه چیزی برسیم؟ اصلا چرا می‌خواهیم این را بخوانیم؟ آیا هدف ما تنها چیستی آن است یا می‌خواهیم ببینیم چطور کار می‌کند؟ می‌خواهیم تاریخچه آن را بدانیم یا می‌خواهیم بدانیم چه فایده‌ای برای ما دارد؟ اگر هدف از مطالعه از قبل مشخص باشد، یعنی اگر با طرح سوال شروع به خواندن کنیم در انتها مفاهیم آن را بهتر درک خواهیم کرد. وقتی با سوال شروع به خواندن یک مطلب می‌کنیم مثل این است که به‌دنبال یک یا چند قطعه خاص از یک پازل می‌گردیم، ممکن است ۱۰۰ قطعه‌ی دیگر پیش روی ما باشد ولی ما به دنبال قطعه خاصی هستیم که می‌دانیم به دردمان می‌خورد.